Wystawa IPN „Śmierć za człowieczeństwo. Rodzina Ulmów” w Gdyni
30 września 2023 roku, podczas czwartego dnia Festiwalu NNW, została otwarta wystawa „Śmierć za człowieczeństwo. Rodzina Ulmów”, przybliżająca losy niezwykłej polskiej rodziny, zamordowanej przez Niemców za pomoc Żydom w czasie II wojny światowej. Ekspozycję przygotowaną w związku z beatyfikacją Wiktorii i Józefa Ulmów oraz ich siedmiorga dzieci, można obejrzeć na Placu Grunwaldzkim w Gdyni.
Społeczność
W wernisażu wziął udział dr Mateusz Szpytma, zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, współautor wystawy. Obecni byli także liczni goście – reżyserzy, dokumentaliści i historycy, którzy w swojej pracy poruszali kwestię pomocy, którą w czasie II wojny światowej udzielali Żydom Polacy.
– Dziękuję Panu dyrektorowi Arkadiuszowi Gołębiewskiemu za możliwość pokazania wśród Żołnierzy Wyklętych także tych ludzi, którzy Żydom pomagali. [...] Musimy pokazać, że Polacy nie dadzą się zniewolić, nawet gdy ich kraj zostanie zajęty. Zawsze pozostaniemy sobą, zawsze pozostaniemy ludźmi wolnymi
– podkreślił dr Mateusz Szpytma, odnosząc się do poświęcenia Ulmów.
Ekspozycja, przygotowana przez Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie, przedstawia losy, wydawałoby się zwykłej polskiej rodziny, a przecież jednocześnie wyjątkowej. Rodziny, której linia życia została poddana trybom okrutnej wojny i okupacji. Józef i Wiktoria Ulmowie nie poddali się biernie biegowi historii. Stali się jej aktywnymi uczestnikami, dostrzegając innych ludzi, którym należało udzielić pomocy. Stanęli po stronie dobra i sami dzielili się tym dobrem z innymi. Narodowość, wyznanie, różnice kulturowe, w obliczu terroru niemieckiej okupacji, stały się nieistotne, wagi nabrało człowieczeństwo. Pragnąc ochronić życie, sami je stracili. Na wystawie, przygotowanej w językach polskim i angielskim, znajduje się kilkadziesiąt zdjęć i dokumentów. Część z nich została opublikowana po raz pierwszy.
Wystawa była prezentowana m.in. w Warszawie, Markowej, Bydgoszczy, Lublinie, Wilnie.
Podczas ostatniego dnia Festiwalu NNW odbyła się dyskusja „Ulmowie, Kowalscy, Kosiorowie – heroizm codzienny” o Polakach ratujących Żydów. Rozmawiali na ten temat prof. Magdalena Gawin (dyrektor Instytutu Pileckiego), Maciej Pawlicki (reżyser, producent), prof. Jan Żaryn (dyrektor Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego), Dariusz Walusiak (reżyser, historyk, dokumentalista), Mariusz Pilis (reżyser) i dr Mateusz Szpytma (zastępca prezesa IPN). Debatę poprowadził redaktor naczelny „Biuletynu IPN” Jan Ruman.