Prezentujemy protokół przesłuchania świadka Franciszka Szylara z Markowej dotyczącego niemieckiej zbrodni na rodzinie Ulmów i ukrywających się u nich Żydów. Dokument znajduje się w zasobie Oddziałowego Archiwum IPN w Rzeszowie (IPN Bu 392/1145 cz.1).

Zobacz cały dokument w formacie .pdf

* * *

24 marca 1944 r. około 4.00 nad ranem do Markowej przybyła grupa niemieckich żandarmów wraz z podległymi jej funkcjonariuszami granatowej policji. Otoczyli dom Ulmów, a następnie wymordowali wszystkie przebywające w nim osoby: w pierwszej kolejności ukrywających się na strychu ośmioro Żydów, następnie właścicieli posesji oraz ich sześcioro dzieci. Dowódcą akcji, który wydał rozkaz rozstrzelania wszystkich wymienionych, był porucznik żandarmerii niemieckiej Eilert Dieken. Wraz z nim w zbrodni uczestniczyli żandarmi: Josef Kokott, Michael Dziewulski, Gustav Unbehend i Erich Wilde, a także znani z nazwiska granatowi policjanci: Włodzimierz Leś i Eustachy Kolman.

Oprawcy splądrowali całe gospodarstwo i zrabowali wszystko, co w ubogiej chacie stanowiło wartość – przede wszystkim garbowane skóry, meble, naczynia i odzież. Kokott – najmłodszy i najokrutniejszy ze zbrodniarzy – nakazał rozebrać i przeszukać zamordowanych Żydów. Przy zwłokach jednej z kobiet odnaleziono pudełko z biżuterią. Po egzekucji sprawcy wypili trzy litry wódki. Następnie nadzorowali pracę zwołanych ze wsi mężczyzn, którym nakazali pogrzebać ciała, zabrali cały łup na kilka furmanek i odjechali do Łańcuta.
 

źródło: ekspozycja „»Błogosławieni Sprawiedliwi, albowiem…« Opowieść o Rodzinie Ulmów” przygotowana przez Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie